Uçakların İsimleri Nasıl Belirleniyor?

 Bir tarafta Boeing 707, 717, 727, 737, 747, 757, 767, 777 ve çoğumuzun Dreamliner olarak bildiği 787. Diğer tarafta Airbus A300, A310, A320 Ailesi, A330, A340, A350 ve A380. Bu uçak tiplerinden hangileri ile seyahat ettiniz, ya da hangileriyle seyahat etmeyi çok seviyorsunuz bilemem! Ama Saydığım uçak modellerinin rastgele atanan harf ve sayıların bir kombinasyonu olmadığını fark etmişsinizdir sanırım. Peki bu isimler neye göre veriliyor? Evet işte size bugün uçak imalatçılarının ürettiği uçak modellerinin adını belirlerken gözettiği kuralları anlatacağım. Hadi başlayalım...

 Uçak modellerinin isimlendirme süreçlerinin arkasında aslında ince ayarlar ile yapılmış katı bir sistem var. Önce Airbus ile başlayalım...

Airbus İsimlendirme Prensibi

 2019 yılında kuruluşunun 50. yılını kutlayan Avrupalı imalatçı Airbus, ürettiği ilk uçağa A300 adını verdi. Bu isimlendirmenin arkasında son derece basit bir kural vardı; A harfi Airbus’ı, 300 ise üretilen uçağın yolcu kapasitesini anlatıyordu. Daha sonra Airbus bu sisteme devam etmeye karar verdi ve uçakların isimlerini 10’lar ekleyerek devam etti... A310, A320, A330, A340, A350 ve A380 modelleri ortaya çıktı.

Göç eden Airbus sürüsü!

 Peki Airbus neden A360 ve A370’i atlatı dersiniz? Bunun birkaç nedeni var... Çünkü A380 Dünyanın en büyük yolcu uçağı olarak tasarlanıp üretildi. Gelecekte bir gün A350 ile A380 arasında büyüklüğe ve kapasiteye sahip bir uçak üretilmesi senaryosu için A350 ile A380 arasında boşluk bırakıldı. Airbus süper jumbo jet A380’in tasarım aşamasında bir isim düşünürken her hangi bir üreticinin bir ürünü piyasaya sürmeden önce yapması gerekeni yaptı ve bir pazar araştırmasında bulundu. Uçağa A370 ismi verilirse rakibi Boeing uçaklarında kullandığı isimlendirmeyle yakından ilişkili olabilecek algısı nedeniyle bundan vazgeçti. Ayrıca A380 uçağının gövde kesitine bakıldığında “8” rakamını andırdığını, öte yandan “8” rakamının Asya kültürlerinde değerli bir rakam olarak kabul edilmesi ve A380 için Asya’nın önemli bir hedef pazar olması gibi sebeplerle A380 isminin belirlendiği biliniyor.

United Havayollarına ait Airbus A320 ve Boeing 737-800 tipi yolcu uçakları San Francisco havalimanına paralel iniş gerçekleştiriyor.

 A318, A319 ve A321 gibi modeller ise A320 Ailesinin birer üyesi, bu yüzden onların adlandırılmasında ailenin en önemli üyesi A320’den küçük kesintiler yapılarak gövdesi daha büyük olana A319, daha küçük olana ise A318 ismi verildi. A320’ye eklemeler ve geliştirmeler yaparak bir üst düzeye taşınan modele ise A321 ismi verildi. Bitmedi, “A” ve yanındaki "3" rakamdan oluşan dörtlü sembol aslında Airbus uçaklarının tam adı değil. Airbus uçak modellerinin tam sürümünde üç tane daha sayı var. Örneğin; A320-231 gibi; Bu isimlendirme sisteminde uçağın A320 Ailesine ait olduğunu görüyoruz. Sonuna eklenen -231’den ise uçağın Airbus A320-200 serisinin bir parçası olduğunu ve bu uçağın 2. versiyonu olduğunu anlıyoruz. Sondaki "2" rakam ise; uçakta kullanılan motor tipi ve motorun sağladığı itki oranını gösteriyor. Hemen örneklerle açıklayalım; Aşağıdaki tabloda A330-243 modelini incelersek, uçağın A330 ailesinin ikinci versiyonu olan A330-200 serisine ait olduğunu, “4” koduda Rolls-Royce motorlarından güç aldığını ve sondaki “3”den de “Trent 772B” 322 kilonewton itki gücüne sahip olduğunu anlıyoruz.

Airbus A330 alt modellere göre motor verileri;

A330	A330-200	Uzunluk - 59.0 metre orta ila uzun menzil (MTOW - 230,000 - 233,000 kg)
A330-200 c/n 037	Airbus Kodu	Motor Varyantları
	A330-201	300 kN General Electric CF6-80E1A2
İlk teslim edilen Airbus 330	A330-202	311 kN General Electric CF6-80E1A4
30 Aralık 1993	A330-203	320 kN General Electric CF6-80E1A3
	A330-221	285 kN Pratt & Whitney PW4164
	A330-222	305 kN Pratt & Whitney PW4168
	A330-223	305 kN Pratt & Whitney PW4168A
	A330-241	300 kN Rolls-Royce Trent 768
	A330-242	316 kN Rolls-Royce Trent 772
	A330-243	320 kN Rolls-Royce Trent 772B
	A330-244	334 kN Rolls-Royce Trent 775

A330-300	Uzunluk - 63.6 metre orta ila uzun menzil (MTOW - 230,000 - 233,000 kg)
Airbus Kodu	Motor Varyantları
A330-301	300 kN General Electric CF6-80E1A2
A330-301	300 kN General Electric CF6-80E1A2
A330-302	320 kN General Electric CF6-80E1A3
A330-321	287 kN Pratt & Whitney PW4164
A330-322	305 kN Pratt & Whitney PW4168
A330-323X	305 kN Pratt & Whitney PW4168 (extended range)
A330-341	300 kN Rolls-Royce Trent 768
A330-342	316 kN Rolls-Royce Trent 772
A330-343X	320 kN Rolls-Royce Trent 772B (extended range)
A330-344	334 kN Rolls-Royce Trent 775

 Bir örnek daha verelim; A340-311 denildiğinde, A340 serisinin 3. versiyonu olan A340-300 serisine ait olduğunu ve “CFM65-5C2” motorundan güç alıp, 139 kilonewton itiş gücüne sahip olduğunu anlıyoruz. Aşağıdaki tablodan A340 modelinin diğer alt modellerini inceleyebilirsiniz.

Airbus A340 alt modellere göre motor verileri;

A340	A340-200	Uzunluk - 59.4 metre orta ila uzun menzil (MTOW - 275,000 kg)
A340-600 c/n 008	Airbus Kodu:	Motor Varyantları:
	A340-211	139 kN CFM56-5C2
İlk teslim edilen Airbus 340	A340-212	145 kN CFM56-5C3
29 Ocak 1993	A340-213/-213X	151 kN CFM56-5C4 (-213X = extended range)

A340-300	Uzunluk - 63.6 metre orta ila uzun menzil (MTOW 271.000 - 275,000 kg)
Airbus Kodu:	Motor Varyantları:
A340-311	139 kN CFM56-5C2
A340-312	145 kN CFM56-5C3 veya CFM56-5C3/F
A340-313/-313X	151 kN CFM56-5C4 (-313X = Genişletilmiş menzil)

A340-500	Uzunluk - 75.3 metre uzun, ultra uzun menzilli (MTOW 365,000 kg)
Airbus Kodu:	Motor Varyantları:
A340-541	236 kN Rolls-Royce Trent 553
A340-542	249 kN Rolls-Royce Trent 556

A340-600	Uzunluk - 67.9 metre orta, ultra uzun menzilli (MTOW 365,000 - 380,000 kg)
Airbus Kodu:	Motor Varyantları:
A340-641	236 kN Rolls-Royce Trent 553
A340-642	249 kN Rolls-Royce Trent 556-61/556A2-61
A340-643	264 kN Rolls-Royce Trent 560A2-61

 Airbus’ın uçaklarına A3XXX şeklinde yaptığı adlandırmanın bir önemli istisnası var. Avrupalı imalatçı 2017 yılının Ekim ayında Bombardier C serisi uçaklarının üretim programlarının çoğunluk hissesini satın almaya karar verdiğini açıkladı. Bölgesel uçak pazarında önemli bir güç haline gelmek isteyen Airbus, CS100 ve CS300 isimli uçakları kendi ürün gamına alırken isimlerini A220-100 ve A220-300 olarak değiştirdi.

Boeing İsimlendirme Prensibi

 Amerikalı imalatçı uçaklarının çoğunu 7X7 prensibi ile isimlendiriyor, yani uçakların isimleri “7” ile başlıyor, “7” ile bitiyor. 7X7 kuralı ile piyasaya çıkan ilk Boeing uçağı Boeing 707’idi. Boeing’in tarihine baktığımızda başlangıçta sadece askeri uçaklar üreten bir şirket olduğunu görüyoruz. 2. Dünya Savaşından sonra işi ticari uçak pazarına genişletmeye karar veren Boeing ardından çeşitlendirme stratejisinin bir parçası olarak ürünlerine farklı kodlar verdi. 300 ve 400’ler üretimi devam eden uçakları temsil ediyordu. Türbin motorlarında 500, roket ve füzelerde 600 kodu belirlenirken, jet motorlu yolcu uçakları için 700 belirlendi. Bu prensibi takiben ilk jet motorlu uçağın Boeing 700 olması beklenirdi. Ancak şirketin pazarlama departmanı bu isimin ilgi çekici olmadığını söyleyerek, uçağın adının 707 olmasını önerdi. 707’nin başarılı bir şekilde piyasaya sürülmesinin ardından daha sonraki uçaklara sırasıyla 717, 727, 737, (...) adları verildi. Gelinen son noktada Boeing 787 Dreamliner’a kadar ulaşıldı.

Boeing sürüsü!

 Tıpkı Airbus’da olduğu gibi Boeing uçaklarının isimleri de aslında bizim bildiğimizden daha uzun. Ancak Boeing isimlendirmede ki hanelerin motor ve itki güçü yerine müşteri koduna ayırmış. Boeing’den uçak alan her bir müşterinin sistemde bir kodu var, Boeing bu kodlama işlemini ilk havayolu müşterisi olan PAN American World Airways, yani bilinen adıyla PANAM ile başladı. Amerikalı imalatçı PANAM’a müşteri kodu olarak 21’i atadı. Neden 21 derseniz? Bunun arkasında PANAM’ın 1949’ta hizmete giren 21 tane Boeing 377 uçağı sipariş etmesi olduğu sanılıyor. Zira bu 21 uçaktan oluşan sipariş paketi o zamana kadar Boeing’in aldığı ilk büyük sipariş olarak kayıtlara geçti.

Boeing Müşteri Kodları

 Boeing yıllar içinde uçakları havayolları ile eşleştirmek için kullandığı 5 farklı diziye sahip; İlk önce PANAM’a 21 kodunun verilmesiyle başlayan dizi 99’a kadar devam etti. Ardından 01 ile 19 arasındaki ikinci grup başladı. Daha sonra A0 ile Z9 arasındaki müşteri kodları, 0A ile 9Z arasında devam etti. 5. ve son isimlendirme formatında ise AA ile ZZ arasında müşteri kodları dahil ediliyor. Ülkemizin bayrak taşıyıcıları olan Türk Hava Yolları’nın Boeing kodu F2, Pegasus’un kodu 2R, SunExpress’in ki ise HC, yani bunun anlamı şu; Boeing fabrikasından çıkan 777-3F2 kodlu bir uçak Boeing 777 uçaklarının 3. versiyonu olan 300 serisine ait ve Türk Hava Yolları’na teslim edilmiş. Burada ilginç olan detay ise; uçakların havayolları veya leasing şirketleri arasında el değiştirmesi durumunda bile kodların değişmemesi. Yani Boeing sisteminde tüm uçaklar orijinal müşterisinin kimliğini koruyor. Bununla alakalı verilen en iyi benzetme örneği; müşteri kodlarının bir uçak için kızlık soyadı görevi görmesi ve tüm hizmet ömrü boyunca onunla birlikte kalması.

Kaynaklar: Kaynak 1 | Kaynak 2

Bu içerik Harun İstenci tarafından aşağıda belirtilmiş olan kategoriler altında oluşturulmuş ve yayınlanmıştır. İçeriğin kopyalanması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na göre suçtur. | İstenci Systems

Harun İstenci Hakkında
1997 yılında İstanbul'da dünyaya geldi ve memleketi Kastamonu. Çocukluğundan bu yana bilgisayar sistemleri üzerinde çalışıyor ve internet üzerinde içerik üretiyor...

Harun İstenci Resmi Web Sitesi

Hakkında Daha Fazla >